ในอากาศปกติมักจะมีฝุ่นละอองปนเปื้อน ซึ่งในอุตสาหกรรมบางประเภท เช่น อุตสาหกรรมอาหารและยา อุตสาหกรรมชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ จำเป็นต้องมีการความสะอาดของอากาศ เพื่อผลิตภัณฑ์จะได้มีความปลอดภัย คุณภาพสูง และไม่เป็นอันตรายต่อผู้ใช้งาน ทำให้ห้องคลีนรูมจำเป็นอย่างยิ่งในอุตสาหกรรมเหล่านี้
คุณลักษณะที่ดีของห้องสะอาด คลีนรูม
คุณลักษณะที่ดีของห้องสะอาด ห้องคลีนรูม (Cleanroom) จะต้องเป็นห้องที่มีการปิดอย่างมิดชิด สามารถควบคุมปริมาณฝุ่นละอองและสภาวะแวดล้อมได้ดี เพื่อให้มีความสะอาดเป็นไปตามระดับมาตรฐานความสะอาด โดยอาจแบ่งห้องสะอาด คลีนรูมตามการใช้งานได้ 2 ประเภทหลัก ๆ ได้แก่
1. Industrial Cleanroom
ห้องสะอาด คลีนรูมที่มีคุณสมบัติปลอดฝุ่น นิยมใช้ในอุตสาหกรรมจำพวกอิเล็กทรอนิกส์ สารเคมี และชิ้นส่วนยานยนต์ ซึ่งจะต้องป้องกันฝุ่นละอองและการปนเปื้อน เพื่อความละเอียดและความมีประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์ โดยห้องสะอาด Industrial Cleanroom จะมีการปิดรอยต่อโดยรอบทั้งหมด เพื่อป้องกันอากาศและความชื้นจากภายนอก รวมถึงมีการติดตั้งระบบปรับอากาศที่มีความสามารถในการกรองอนุภาคฝุ่นขนาดเล็กได้
2. Biological Cleanroom
ห้องสะอาด คลีนรูมที่มีคุณสมบัติปลอดเชื้อ มักใช้อุตสาหกรรมการแพทย์ อุตสาหกรรมอาหารและยา รวมถึงห้องผ่าตัดและห้องปฏิบัติการทางชีวภาพ โดยจะมีการปิดรอยต่อ การควบคุมปริมาณเชื้อแบคทีเรีย การใช้ระบบปรับอากาศ HVAC และการควบคุมความดันภายในห้องให้สูงกว่าภายนอก เพื่อไม่ให้อากาศภายนอกที่อาจมีเชื้อโรคปะปนเข้ามาภายในห้อง แต่ในกรณีที่เป็นห้องผู้ป่วยติดเชื้อทางเดินหายใจ ห้องแยกผู้ป่วยแพร่เชื้อทางอากาศ ฯลฯ จะต้องมีความดันภายในห้องน้อยกว่าภายนอกห้อง
ห้องสะอาด คลีนรูม ควบคุมปัจจัยอะไรได้บ้าง?
โดยทั่วไปแล้วในสภาพแวดล้อมจะมีอนุภาคหรือสิ่งปนเปื้อนลอยปะปนอยู่ในอากาศ ไม่ว่าจะเป็น ผงฝุ่นละออง รวมไปถึงเชื้อจุลชีพต่าง ๆ ซึ่งอนุภาคและสิ่งปนเปื้อนเหล่านี้ถือเป็นปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพของการผลิต ดังนั้น ในห้องสะอาดหรือห้องคลีนรูมซึ่งเป็นพื้นที่ในกระบวนการผลิต จึงมีการควบคุมสิ่งปนเปื้อนในอากาศ ได้แก่
1. อุณหภูมิ
อุณหภูมิภายในห้องสะอาด คลีนรูม จะขึ้นอยู่กับความต้องการของกระบวนการและข้อกำหนดด้านมาตรฐานในแต่ละอุตสาหกรรม โดยจะกำหนดอุณหภูมิและความชื้นที่ไม่เอื้อให้เครื่องจักรเกิดสนิมและผู้ใช้งานมีความสะดวกสบาย โดยทั่วไปจะมีอุณหภูมิอยู่ในช่วง 20-25 °C
2. ความชื้นสัมพัทธ์
หากภายในห้องสะอาด คลีนรูม มีความชื้นสูงจะทำให้อุปกรณ์หรือเครื่องจักรเกิดสนิมได้ง่าย รวมถึงทำให้ผลิตภัณฑ์บางอย่างมีคุณสมบัติหรือคุณภาพเปลี่ยนไป แต่หากห้องสะอาด คลีนรูมมีความชื้นต่ำเกินไป อาจทำให้เกิดไฟฟ้าสถิตในวัสดุหรือชิ้นส่วนต่าง ๆ จึงมีการกำหนดปริมาณความชื้นในห้องอยู่ที่ประมาณ 40% – 60%
3. ความดัน
ห้องสะอาด ห้องคลีนรูมที่มีระดับความสะอาดแตกต่างกัน จะมีความดันห้องที่แตกต่างกันตามไปด้วย เพื่อป้องกันการปนเปื้อนในบริเวณใกล้เคียง โดยแบ่งความดันออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่
- ความดันบวก (Positive Pressure) เหมาะสำหรับห้องที่ต้องการความสะอาดไม่ต้องการให้อากาศจากภายนอกเข้ามาภายในห้อง เช่น ห้องผ่าตัด ห้องเก็บเครื่องมือทางการแพทย์ เป็นต้น
- ความดันลบ (Negative Pressure) เป็นห้องที่ป้องกันไม่ให้อากาศจากภายในห้องออกไปยังห้องอื่น ๆ จึงจำเป็นต้องทำให้ความดันภายในห้องน้อยกว่าความดันนอกห้อง เช่น ห้องพักผู้ป่วย COVID-19 เป็นต้น
4. ปริมาณการหมุนเวียนอากาศ
การเพิ่มปริมาณอากาศใหม่เข้าไปในห้องสะอาด คลีนรูม เพื่อให้อากาศภายในห้องเกิดการหมุนเวียน ซึ่งปริมาณเหล่านี้จะขึ้นอยู่กับขนาดของห้องและกิจกรรมภายในห้อง เช่น ห้องผ่าตัด ควรมีอัตราการหมุนเวียนอากาศ อยู่ที่ประมาณ 25 ACH และมีอัตราการนำเข้าอากาศอยู่ที่ประมาณ 5 ACH เป็นต้น
5. ปริมาณฝุ่น
ห้องสะอาด คลีนรูม จะมีการควบคุมปริมาณหรือจำนวนอนุภาคฝุ่นภายในห้อง ซึ่งการออกแบบจะขึ้นอยู่กับประเภทของการใช้งานห้องนั้น ๆ โดยใช้มาตรฐาน GMP PIC/s เป็นตัวกำหนด
การรักษามาตรฐานห้องสะอาด คลีนรูม
การที่จะสร้างห้องคลีนรูมที่สะอาดได้คุณภาพตรงตามมาตรฐานนั้น จะต้องมีการออกแบบและก่อสร้างห้องสะอาด คลีนรูมที่ตรงตามมาตรฐาน ตลอดจนผู้ใช้งานจะต้องรักษาความสะอาดให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานอยู่เสมอ เช่น
- การป้องกันอนุภาคหรือสิ่งสกปรกจากภายนอกด้วยการกรองอากาศภายในห้องด้วยฟิลเตอร์ที่เหมาะสม เช่น ระบบปรับอากาศ HVAC ที่มีการกรองอากาศด้วย HEPA Filter เป็นต้น
- การป้องกันฝุ่นละอองโดยการใช้วัสดุพื้นผิวและผนังห้องที่ง่ายต่อการทำความสะอาดและไม่สะสมฝุ่น เช่น ผนังที่ทำจากวัสดุคอมโพสิตหรือที่รู้จักกันในชื่อ ผนังแซนวิช
- การรักษาความดันภายในห้องให้เหมาะสมและคงที่
- การหมุนเวียนอากาศและระบายอากาศบางส่วนออกสู่ภายนอก
- การติดตั้งระบบดูดอากาศในบริเวณที่มีการกระจายของอนุภาคฝุ่นผงมาก
- ป้องกันสิ่งสกปรกจากภายนอก เช่น การแต่งกายของผู้ใช้งาน การทำความสะอาดร่างกายก่อนเข้าห้องคลีนรูม เป็นต้น รวมถึงการทำความสะอาดวัสดุและอุปกรณ์ต่าง ๆ ภายในห้อง
ออกแบบห้องสะอาด คลีนรูมคุณภาพกับ CAI Engineering?
CAI Engineering ผู้เชี่ยวชาญในการออกแบบและสร้างห้องคลีนรูมในระดับสากล รับออกแบบและก่อสร้างห้องสะอาด คลีนรูม ห้องปลอดเชื้อ หรือห้องปลอดฝุ่นในหลากหลายอุตสาหกรรมอย่างครอบคลุม ด้วยวัสดุและอุปกรณ์คุณภาพที่สามารถควบคุมปัจจัยต่าง ๆ ตามมาตรฐานของห้องสะอาด คลีนรูมได้อย่างมีประสิทธิภาพ อาทิ Robatherm ระบบปรับอากาศ AHU สัญชาติเยอรมนี Wiskind ผนังและประตูที่สามารถเลือกแบบที่ต้องการได้จากประเทศจีน รวมถึง Sauter ตัวควบคุมและจัดการอาคารอัตโนมัติผ่านระบบ BAS System เป็นต้น จึงมั่นใจได้ว่าห้องคลีนรูม จาก CAI Engineering มีคุณภาพตรงตามมาตรฐาน มีความทันสมัย และสามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
